مالکیت داده

داده و هوشمندی دیجیتال اهمیت حیاتی برای اقتصاد دیجیتال در کشورهای توسعه یافته دارند و همچنین روز به روز بر اهمیت آن‌ها در کشورهای در حال توسعه که اپلیکیشن‌های موبایل آن‌ها هر  روز بیشتر به داده‌ها وابسته می‌شوند دارد به طور مثال سرویس‌های خدماتی مالی، تراکنش‌های مشتریان و داده‌های مربوط به پرداخت‌های آنلاین آن‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهند تا بتوانند میزان ریسک موجود در این تراکنش‌ها را تعیین کنند. با توجه به اهمیت داده به عنوان یک منبع جدید اقتصادی برای خلق ارزش از منظر توسعه، می‌توان گفت که بسیار مهم است بدانیم چه کسی می‌تواند ارزش را از این منبع کسب کند. این امر مشکلاتی هم در داخل کشورها هم در بین چند کشور ایجاد خواهد کرد چرا که تعیین می‌کند چه کسی در اقتصاد دیجیتال برنده است و چه کسی بازنده.

در اقتصاد سنتی حق مالکیت در بازارهای کاملا مشخص شده‌ای که شامل تولیدکننده و مصرف‌کننده بود قویا بستگی به این داشت که چه کسی از ارزش خدمات و کالاهای مربوطه سود می‌برد. اما وقتی پای داده در میان باشد شرایط نامشخص‌تر می‌شود زیرا تعیین «مالک» حقیقی داده مشکل است. با توجه به مشخصه‌های منحصر به فرد داده حتی کلمه مالکیت، کلمه مناسبی برای چنین توضیحی نخواهد بود. ارزش داده‌های شخصی به آن شخص یا تولیدکننده آن داده‌ها ارتباط دارد که امری قابل فروش نیست. آن چه در این حوزه بسیار اهمیت دارد این است که چگونه داده‌ها را کنترل کرده و به آن‌ها دست پیدا کنیم. در سیستم‌های اقتصادی فعلی، پلتفرم‌های دیجیتال اغلب جمع‌آوری کنندگان و استخراج کنندگان اصلی داده‌ها هستند که بنابراین می‌توانند ارزش‌های خلق شده را به تصرف خود درآورند. منابع داده(مانند تولیدکنندگان یا افراد موضوع داده) قادر به کسب هیچ یک از ارزش‌های اقتصادی خلق شده با داده‌های خود نیستند. علاوه بر این استفاده نامناسب از داده‌ها بسیار خطرناک است و می‌تواند هم کاربر و هم سایرین را در معرض ریسک قرار دهد. هنگامی که یک داده استخراج می‌شود کاربران به طور مشخص هیچ گونه کنترلی بر روی نحوه استفاده از داده‌ها نخواهند داشت.

دو راهکار قانونی اساسی برای به کار بردن داده‌ها به عنوان یک منبع اقتصادی وجود دارد: به کاربردن دیتا به عنوان یک دارایی عمومی یا شخصی. اگر داده را به عنوان یک دارایی عمومی تلقی کنیم ذخایر مناسب قانونی و ابزارهای کاربردی نیاز است تا تمام افراد، گروه‌ها و بنگاه‌های تجاری بتوانند در شرایط یکسان به این داده‌ها دسترسی پیدا کرده و از آن‌ها استفاده کنند. این امر مستلزم ایجاد ساختارهای خاصی در اقتصاد دیجیتال است که مشخصا از آنچه در حال حاضر وجود دارد متمایز می‌باشد. از طرف دیگر اگر قرار باشد داده به صورت یک دارایی شخصی تلقی شود(در یک چهارچوب حقوق فردی گسترده‌تر)، اساس چنین حقوق اقتصادی در مورد داده‌ها باید کاملا خصوصی‌سازی شود همانطور که در مورد مالکیت زمین، سرمایه و دارایی‌های فکری به کار می‌رود. در صورتی که یک نوع راهکار آمیخته از داده به عنوان یک دارایی عمومی یا شخصی مدنظر باشد تمام ابزار لازم برای استفاده جمعی و همچنین برای مالکیت داده مورد نیاز است و باید به صورت مفهومی تعریف شود، هم در حوزه قانونی و هم کاربردی.

حقوق فردی درباره داده‌ها در حال بررسی به نحو جامع‌تری است، برای مثال آیین نامه‌های مربوط به محافظت از داده‌ها را بخوانید(فصل ۶ را ملاحظه فرمایید). اما داده‌ها می‌توانند به یک گروه یا به یک جامعه از افراد آسیب برسانند. بعضی از داده‌ها جنبه‌های عمومی و اجتماعی قدرتمندی دارند مانند داده‌های مربوط به ترافیک در حوزه اپلیکیشن‌های اجاره اتومبیل که می‌تواند به قانون گذاران شهری در زمینه مدیریت ترافیک بسیار کمک کند. حقوق مربوط به داده‌های جمع‌آوری شده نیاز به اپلیکیشن‌هایی دارد که مورد اقبال بالای عمومی باشند. چون جامعه مربوطه(که منبع داده‌های جمع‌آوری شده می‌باشد) ممکن است بخواهد حقوق کامل خود را در مورد این که با این داده‌ها چه کاری انجام شده است بازیابی کند مانند این که بداند پیامدهای اقتصادی داده‌ها در حوزه شرکت‎های خصوصی چه بوده است.

برخلاف منابع طبیعی، فیزیکی و به صورت کلی منابع مختلف دانش، ارزش داده‌ها منحصر به فرد است به این صورت که نمی‌توان آن را به هیچ صورت از ایجاد کننده داده جدا کرد(فرد، گروه یا اجتماع). ارزش واقعی (یا حداقل بیشترین ارزش) داده در هوشمندی است که از ایجاد کننده آن داده مشتق می‌شود، پس این ارزش را می‌توان عمدتا در ارتباط با ایجاد کننده اصل آن داده(فرد یا اجتماع) تعریف کرد. بنابرین داده موارد استفاده(یا سوءاستفاده) قابل توجهی دارد اما ارزش معاملاتی مانند آن چه در اغلب کالاهای اقتصادی می‌بینیم ندارد. لزوم امکان کار درون گروهی در گروه یا اجتماع امکان دستیابی، کنترل و احقاق حقوق سریع در مورد این داده‌ها و در مورد هوشمندی دیجیتالی که از این داده‌ها مشتق می‌شود را برای افراد فراهم می‌کنند.

راهکارهای مربوط به مالکیت جمعی را می‌توان همچنین بر اساس این واقعیت که بیشترین ارزش داده‌ها در ارتباط آن‌ها با سایر داده‌ها می‌باشد در نظر گرفت. این ارتباط میان داده‌ها سبب ایجاد بینش یا هوش خواهد شد. در حقیقت بیشتر ارزش واقعی داده‌ها درحوزه وابسته به سایرین و اجتماعی می‌باشد. علاوه بر آن، از آنجایی که داده‌ها را می‌توان بارها و بارها بدون این که ارزششان پایین بیاید مورد استفاده قرار داد، گروه‌ها و جوامعی که ایجاد کننده داده‌های جمعی یا اجتماعی هستند می‌توانند حقوق خود را حفظ کنند تا ارزش داده‌ها را از طریق به اشتراک گذاشتن آن‌ها با اعضاء خود افزایش دهند، آن‌ها همچنین می‌توانند در صورتی که داده‌ها را ایمن و سودآور یافتند آن‌ها را با افراد خارج از محدوده قابل اطمینان خود نیز به اشتراک گذارند. این کار را می‌توان به صورتی انجام داد که انگیزه کافی را برای گردآورندگان داده‌ها فراهم سازد. دلایل مختلفی وجود دارد که باعث می‌شود پیچیدگی‌ها و  همچنین هزینه بالای تراکنش در مورد کنترل داده‌ها برای افراد مختلف ایجاد شود و همچنین مشکلاتی در معاملات آن‌ها که سبب می‌شود راهکارهای جمعی بهتر مورد توجه قرار گیرند.

چنین نظام‌های مالکیت ملی یا جمعی داده‌ها را نمی‌توان برای تمام داده‌ها به کار برد. همانطور که در بالا گفته شد داده‌های دیجیتال به شکل‌های بسیار مختلفی وجود دارند. هر نوع ارتباطی در حوزه جهانی، از یک تماس تلفنی گرفته تا یک ویدیو کنفرانس یک جریان داده را ایجاد می‌کند. چنین جریان‌هایی که البته ماهیت این جریان‌ها مورد بحث ما نیست. بسیاری از داده‌ها به شکل مفاهیم اخلاق مثل فیلم و موسیقی می‌باشند که جریان‌های جهانی ان‌ها به اشکال بسیار مختلفی از حقوق مالکیت فکری (IP) در می‌آیند. علاوه بر این بسیاری از داده‌ها به شکل فنی موجودند مانند نرم افزارها. این داده‌های فنی باید بتوانند بدون هیچ هزینه‌ای از مرزهای کشورها بگذرند و بتوانند به حقوق مالکیت فکری تبدیل شوند و همچینین کاملاً ایمن باشند. اما داده‌هایی که عمدتاً درباره افراد هستند(داده‌های شخصی) یا درباره یک اجتماع هستند (داده‌های جمعی) نیاز به توجه ویژه‌ای دارند. مخصوصاً داده‌های جمعی می‌توانند درباره ارتباطات اجتماعی یا درباره اشیاء طبیعی یا مصنوعی‌ای باشند که در تصرف آن جامعه می‌باشند مانند زیرساخت‌های اجتماعی یا داده‌های مربوط به محیط.

بنابراین حقوق اقتصادی مربوط به داده‌ها و هوشمندی دیجیتال نیاز به چهارچوب‌هایی کاملا منحصر به فرد دارند که بتوانند ایجاد کنندگان داده (افراد یا گروه‌ها یا جوامع) را قادر سازند که بر روی نحوه استفاده از داده‌هایی که تولید می‌کنند کنترل داشته باشند و همچنین بتوانند به بخش‌های خاصی این اجازه را بدهند که از داده‌های آن‌ها ارزش ایجاد کنند به روشی که به آن‌ها اطمینان دهد که نیازهای ایجادکنندگان در اولویت باقی می‌ماند و از حقوق آن‌ها در ارتباط با داده‌ها چشم پوشی نخواهد شد.