گزارش حوزه کشاورزی و امنیت غذایی

گزارش حوزه کشاورزی و امنیت غذایی توسط تیم تحریریه سایتک و با حمایت ستاد توسعه زیست فناوری‌های معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری منتشر شده است.

مفهوم کشاورزی زیست‌فناورانه مفهومی نسبتا نوین در دنیای علوم است. کشاورزی زیست ( کشاورزی و امنیت غذایی ) فناورانه در واقع به معنای استفاده از تکنیک ها و روش های نوین و نوآورانه علمی مبتنی بر مفاهیم DNA برای بهبود گیاهان و بذورات و فراورده های کشاورزی است به گونه ای که با استفاده از روش های سنتی نتوان این بهبودها را به وجود آورد. (هفرون، 2016)

ایده کشاورزی زیست فناورانه به خودی خود در بردارنده ارزش ها و مهارت های فنی بسیاری است که به واسطه استفاده از آن در گیاهان دارویی و غذایی به منظور اصلاح و بهبود گیاهان، درختان و سایر عناصر کشاورزی مورد توجه قرار می گیرند. در مفهومی بسیار بزرگتر کشاورزی زیست فناورانه بایستی بتواند در کنار مفاهیم کشاورزی سنتی نیاز رو به فزونی موجود در دنیا برای غذا را مرتفع نماید و همزمان راهکارهای جیدی نیز برای تولید غذا ارائه نماید. (ساویکا و زیارتی، 2020)

اولین محصولات غذایی زیست فناورانه که اولی آنزیمی بود که در تولید پنیر استفاده می شد و دومی نوعی مخمر پخت و پز بود در سال 1990 به بازار آمد. از سال 1995 به بعد بود که اصلاح ژنتیکی گیاهان به شکلی جدی در میان کشاورزان گسترش و محبوبیت یافت. در سال 2003، بیش از 7 میلیون کشاورز در 18 کشور عمدتا بدون منابع کشاورزی بسیار زیاد اقدام به کاشت محصولات گیاهی و کشاورزی حاصل از اصلاحات ژنتیک می کردند.

پیاده سازی مفاهیم زیست فناوری در کشاورزی در سالیان اخیر توانسته است مزایای متنوع و بسیاری را برای کشاورزان، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان بوجود آورده است. زیست فناوری سبب شده است که کنترل آفات کشاورزی و مدیریت بذورات کشاورزی امن تر و آسان تر شده و در کنار آن حفاظت از محصولات کشاورزی در مقابل بیماری ها راحت تر شود.

به عنوان مثال، بذر پنبه مقاوم به آفات که توسط مهندسی ژنتیک اصلاح شده است باعث کاهش قابل توجه نیاز به ضدآفت های شیمیایی سنتی شده است که می تواند آب های زیرزمینی را آلوده نموده و محیط زیست را آلوده نماید.

در دنیایی که رشد جمعیت از عرضه مواد غذایی پیشی گرفته است، کشاورزی زیست‌فناورانه ( گزارش حوزه کشاورزی و امنیت غذایی ) باید به سرعت در همه جنبه‌های زندگی اجرا شود. انتظار می رود که جمعیت جهان طی 25 سال آینده از عدد فعلی نیز فراتر برود تا جایی که در سال 2050 به بیش از 10 میلیارد نفر برسد، در حالی که تولیدات کشاورزی با سرعت کمتری یعنی در حدود 1.8 درصد در سال رشد می‌کند. همه انسان‌ها به کشاورزی وابسته هستند به همین دلیل مواد غذایی باید با کیفیت مناسب و در مقادیر مورد نیاز تولید شود.

گیاهان زراعی-تراریخته آنهایی که دارای یک ویژگی ژنتیکی هستند که با یک تکنیک مولکولی معرفی شده اند – سفر از آزمایشگاهی به مزرعه دیگر را آغاز کرده اند. گوجه‌فرنگی‌هایی با ویژگی‌های کیفی بهبود یافته مانند ماندگاری طولانی‌تر، کلزاهای روغنی که تحمل بیشتری نسبت به علف‌کش‌ها دارند، و سیب‌زمینی‌های مقاوم به ویروس تنها سه نمونه از نوآوری‌های فراوانی هستند که به زودی در کشاورزی تجاری ظاهر خواهند شد. دامنه احتمالی تجاری سازی بسیار زیاد خواهد بود. عواقب اقتصادی نیز بسیار زیاد خواهد بود. اما آیا می توان مطمئن بود که این گیاهان در یک محیط باز به اندازه گیاهان سنتی خود ایمن خواهند بود؟ در چند سال گذشته، پیشرفت بیوتکنولوژی گیاهی به سمت تجاری سازی با سرعت قابل توجهی سرعت گرفته است.